Spis Treści
Czym jest Mastodon?
Mastodon to zdecentralizowana sieć społecznościowa będąca częścią Fediwersum, którą można nazwać w pewnym uproszczeniu otwartą alternatywą dla X (byłego Twittera, zamiennie będę nazywał twixerem). Na pierwszy rzut oka interfejs i układ Mastodona może przypominać ten, który znamy z X, jednak jego zasada działania jest zgoła odmienna.
Nie znajdziemy tutaj żadnych algorytmów, które obecne są na platformach społecznościowych. Wpisy publikowane przez użytkowników sortowane są chronologicznie, niezależnie od tego, jak popularny jest autor. Nie ma tutaj żadnej magii czy ingerencji właściciela platformy, w końcu jest to niezależna zdecentralizowana sieć. Nie zwiększymy sobie także zasięgów opłacając konta premium, ponieważ takowe zwyczajnie nie istnieją.
Jednak największym wyróżnikiem Mastodona jest decentralizacja. Cał sieć składa się z tysięcy niezależnych serwerów, które są ze sobą połączone. Nazywa się to federacją. Dzięki temu cała sieć jest bardziej odporna na awarie serwerów, ataki czy cenzurę. W związku z tym możemy liczyć na pluralizm, niezależność i elastyczność.
Fediwersum
Czym jest Fediwersum? Postaram się to wyjaśnić za pomocą analogii. Wyobraź sobie, że masz konto na twixerze, i chcesz z niego polubić czy obserwować profil na YouTubie – żaden problem. Chcesz zacytować czyjś wpis na Facebooku jako użytkownik Instagrama? Śmiało. Chcesz skomentować wątek na Reddicie jako użytkownik Facebooka? Nic prostszego. A może chciałbyś dostawać powiadomienia o nowym artykule z Twojego ulubionego bloga? Proszę bardzo. Tutaj analogia może wydawać się nieco nietrafiona, ponieważ w przytoczonych przypadkach takie interakcje są niemożliwe. Wystarczy jednak, że zamienimy Youtube na PeerTube, X na Mastodon, Facebook na Friendica, Reddit na Lemmy, Instagram na Pixelfed, a do swojego bloga autor doda wtyczkę ActivityPub, a wszystko to staje się realne! Jak widzicie Mastodon jest tylko częścią Fediwersum, jednak w tym wpisie skupię się właśnie na nim.
Zakładanie konta, wybór instancji
Zakładanie konta na Mastodonie jest łatwe, choć różni się nieco od rejestracji na platformach typu X czy Facebook. Główną różnicą jest wybór wspomnianej wcześniej instancji, ponieważ tak naprawdę to na niej będziemy się rejestrować.
Co to jest ta instancja? To po prostu jeden z niezależnych serwerów, na którym znajduje się oprogramowanie Mastodona. To na niej znajdują się wszystkie nasze konta i wpisy. Posiada ona własny adres, administratorów i regulamin. Instancje łączą się w federację, dzięki temu użytkownicy tysięcy instancji (serwerów) na całym świecie mogą się komunikować ze sobą wzajemnie. Na podobnej zasadzie działa poczta email – użytkownik skrzynki w domenie @gmail.com może bez problemu napisać do użytkownika w domenie @tutanota.com. Analogicznie jest w przypadku Mastodona – użytkownik instancji mastodon.social może bez problemu skomentować wpis użytkownika mastodon.com.pl i na odwrót.
Jeśli zainstalujemy oficjalną aplikację Mastodon, to przy rejestracji domyślnie mamy wybraną instancję mastodon.social, jednak nic nie stoi na przeszkodzie, żeby ją zmienić.
Jaka instancja i dlaczego nie mastodon.social?
Ustawienie mastodon.social jako domyślnej instancji w aplikacji Mastodon to z jednej strony pewne ułatwienie, ponieważ początkujący użytkownik nie musi zawracać sobie głowy kwestią wyboru. Z drugiej strony niekoniecznie będzie to odpowiednia instancja dla nas. Osobiście odradzam rejestrowanie się na tej największej międzynarodowej instancji. Dlaczego? Nie dlatego, że jest zła, ale z tego powodu, że zatracamy największą zaletę sieci Mastodon, jaką jest decentralizacja. Jeśli przytłaczająca większość użytkowników będzie posiadała konto na jednym serwerze, rodzić to będzie pewne zagrożenia i niedogodności. Przy tak dużej instancji problemem może być też moderacja, która nie nadąża z realizacją swoich zadań, nie wspominając już o potencjalnej awarii serwerów, która to może chwilowo odłączyć dużą część użytkowników z sieci. Ponadto w tak dużej instancji łatwo zgubić się w tłumie.
Do założenia konta polecam wybór jednej z polskich instancji: mastodon.com.pl lub 101010.pl. Są to działające już od dłuższego czasu dobrze zaopiekowane i moderowane serwery. Oczywiście istnieją też inne polskie instancje, tutaj znajdziemy ich listę. Nic nie stoi też na przeszkodzie, żeby utworzyć swoją własną. Wystarczy wykupiona domena i trochę umiejętności.
Rejestrujemy się na polskiej instancji
Żeby zarejestrować się na danej instancji otwieramy przeglądarkę, wchodzimy na jedną z nich, np. mastodon.com.pl (link z zaproszeniem) i tapiemy Załóż konto. Pierwszym krokiem jest przeczytanie regulaminu – czytamy, przewijamy i akceptujemy. Następnie wpisujemy naszą nazwę użytkownika. Można porównać ją do pierwszego członu naszego adresu email. Raz wybranej nazwy nie można już zmienić. Na potrzeby tego wpisu wybraliśmy nazwę freedominpocket, czyli nasza pełna nazwa użytkownika będzie wyglądała następująco: freedominpocket@mastodon.com.pl. Następnie podajemy nasz adres email, oraz wpisujemy hasło. Na koniec tapiemy Rejestracja i oczekujemy na maila z linkiem potwierdzającym założenie naszego konta.
Po potwierdzeniu konta logujemy się i naszym oczom ukazuje się widok utworzonego profilu. Tutaj ustawiamy wyświetlaną nazwę użytkownika, zdjęcie profilowe, zdjęcie w tle i krótki opis. Wszystko to można zmienić w dowolnym momencie.
Na tym moglibyśmy skończyć proces zakładania nowego konta, jednak warto byłoby na początek zaobserwować kilka interesujących osób. Możemy to zrobić na dwa sposoby: Po prostu przewijamy wpisy, a poniżej zobaczymy sekcję Kogo warto obserwować. Drugi sposób to otwarcie menu (hamburger), następnie wybór podmenu Na czasie, a w nim zakładkę Ludzie. Znajdziemy tutaj proponowane konta do obserwowania opisane jako popularne na mastodon.com.pl.
Drobna podpowiedź: jeśli traficie na konto, które odpowiada Waszym preferencjom, warto zajrzeć na listę osób obserwowanych przez dany profil. Gwarantuję, że znajdziecie tam więcej ciekawych kont.
Cieszy też fakt, że do korzystania z Mastodona nie jesteśmy zmuszeni do używania żadnej aplikacji – wystarczy nam tylko przeglądarka. Bez problemu i żadnych ograniczeń możemy także przeglądać wpisy nawet bez posiadania konta, jednak w tym wypadku naturalnie nie możemy umieszczać żadnych wpisów.
Jaka Aplikacja?
W przypadku smartfona polecam jednak korzystanie z aplikacji. Będzie to wygodniejsze, ponadto będziemy otrzymywali powiadomienia na bieżąco. Dla początkujących dobrym rozwiązaniem może być oficjalna aplikacja Mastodon, jednak osobiście korzystam z Tusky, którego i Wam polecam. Aplikacja jest dopracowana, posiada prosty interfejs oraz używa do powiadomień standardu UnifiedPush, dzięki czemu jest niezależna od serwerów Google.
Logujemy się w aplikacji
Otwieramy naszą aplikację i w pierwszym oknie wpisujemy adres instancji, w której się zarejestrowaliśmy, czyli w naszym przypadku mastodon.com.pl. Jeśli wcześniej zakładaliśmy konto się w naszej przeglądarce na telefonie, od razu pokaże nam się okno pytające nas o autoryzację. Klikamy Autoryzuj i viola! jesteśmy w naszej aplikacji. Co dalej?
Pierwsze co zobaczymy, to Strona główna. Tapiemy w nasze zdjęcie profilowe żeby otworzyć menu. Stąd mamy dostęp do wszystkich zakładek i ustawień. Dla przykładu możemy wejść w edytuj profil i go uzupełnić, jeśli nie zrobiliśmy tego wcześniej.
Jeśli jednak Tusky nie przypadnie Wam do gustu, to polecam obszerny wpis na blogu Łukasza Horodeckiego, na łamach którego testuje i recenzuje aż 23 aplikacje. Sytuacja nie do pomyślenia w przypadku twixera, gdzie mamy tylko jedną słuszną aplikację a wszelka konkurencja jest zduszana w zarodku. Po lekturze wpisu od Łukasza każdy powinien znaleźć coś odpowiedniego dla siebie.
Jak poruszać się po Mastodonie?
Na pierwszy rzut oka korzystanie z Mastodona może wydawać się nieco trudniejsze w porównaniu do twixera. Wszystko staje się jednak jaśniejsze, jak tylko zrozumiemy istotę federacji. W pewnym uproszczeniu nasz Mastodon składa się z trzech głównych kart:
- Strona główna – tutaj pojawiają się tylko wpisy i podbicia osób, które obserwujesz,
- Lokalne – na tej karcie znajdziemy wpisy wszystkich osób z naszej instancji, np. z mastodon.com.pl,
- Sfederowane – na niej z kolei znajdziemy wpisy ze wszystkich sfederowanych instancji liczonych w tysiącach. Część klientów nie bez powodu nie wyświetla tej karty, jednak łatwo możemy ją dodać w ustawieniach.
Na wszystkich kartach wpisy prezentowane są w kolejności chronologicznej. Poza głównymi kartami mamy jeszcze kartę z wszystkimi powiadomieniami (ikona dzwonka) oraz kartę z wiadomościami prywatnymi (ikona koperty).
Podbicia, czyli brak algorytmów
Jak w takim razie dotrzeć do większej ilości odbiorców oraz jak wybić się z tłumu, skoro nie istnieją tutaj żadne algorytmy? O tym decydują użytkownicy podbijając wartościowe treści.
To właśnie owe podbicia zastępują algorytmy. Można je porównać do przypadku, kiedy dobrze znana nam osoba poleca kogoś wartościowego. Na Mastodonie wygląda to podobnie. Zobrazuję to przykładem: jesteś nowym użytkownikiem i napisałeś ciekawy wpis. Wyświetli się on na osi twojej instancji oraz na tablicy wszystkich sfederowanych instancji. Na tej pierwszej jest najpewniej dość mało użytkoników (urok decentralizacji), zaś na tej drugiej najprawdopodobniej zginiesz w tłumie. Wystarczy jednak, że Twój wpis zostanie podbity przez osobę, która ma np. tysiąc obserwujących z różnych instancji. W tym momencie Twój wpis pojawi się na tablicy profili obserwowanych przez te tysiąc osób. Tym samym możesz dotrzeć do zdecydowanie szerszego grona, niż tylko do użytkowników swojej instancji. Na tym właśnie polega cała magia Mastodona. Nazwijmy to demokracją 🙂 Wszystko jest klarowne i proste, w przeciwieństwie do algorytmów, którymi właściciele platform mogą dowolnie manipulować.
To co jeszcze odróżnia Mastodona od platform „społecznościowych” pokroju twixera, Facebooka czy im podobnych, to brak reklam oraz opłat. Mastodon to sieć złożona w głównej mierze z wolontariuszy, którzy utrzymują serwery z własnych środków. Nie oznacza to, że nie możemy ich w tym wspomóc. Większość z instancji możemy wesprzeć dotacjami zarówno jednorazowymi jak i cyklicznymi, do czego gorąco zachęcam.
Więcej informacji
Wpis ten starałem się przedstawić w formie przystępnej „pigułki” niezbędnej do rozpoczęcia przygody z Mastodonem. Jeśli jednak zainteresowałem Cię tematem, polecam odwiedzić blog m0biego. Znajdziesz tam wpisy o pierwszych krokach po założeniu konta, podbijaniu oraz o tym, jak poznać ciekawe osoby.
Ponadto polecam odwiedzić stronę fedi.tips, której nie można opisać inaczej, jak potężne kompendium wiedzy. Znajdziemy tam odpowiedzi na wszystkie potania dotyczące zarówno Mastodona, jak i całego Fediwersum.
Podsumowanie
Mastodon, jak i pozostałe składowe Fediwersum są nadzieją i przyszłością niezależnego i zdecentralizowanego internetu. Facebook czy X najpewniej kiedyś się skończą podobnie jak to miało miejsce w przypadku Naszej Klasy, a Fediwersum będzie trwało i rosło w siłę tak jak Linux 😉 Mam nadzieję, że w końcu zobaczymy tutaj także oficjalne konta naszej administracji rządowej, samorządowej i innych krajowych instytucji, podobnie jak już możemy znaleźć konta np. Komisji Europejskiej. Do następnego!
RE: https://wolnoscwkieszeni.pl/mastodon/
:mastodon: Polecam artykuł @wolnoscwkieszeni skierowany do osób zastanawiających się nad wejściem do Fedi i prowadzący za rączkę te osoby, które się zdecydują :fediverse: 👍 👏
@wolnoscwkieszeni wszystko ładnie,
ale w polecanych ten polsocjal, dajcie spokój kto to słyszał, 😉
co i raz ludzie mówią że zwiechy albo pady i się skończy 😞
@Barbara_Sliwinska @wolnoscwkieszeni@wolnoscwkieszeni.pl Oj tam, bądźmy dobrej myśli 😊 To że chwilowo były zgrzyty, nie znaczy że zawsze tak będzie, tym bardziej że już nie ma problemów z dostępnością instancji. A jako, że nie mamy u nas za wiele instancji, to kibicuję każdej która istnieje 💪
btw. pol.social nie wypada pod tym względem dużo gorzej od twixera 😁 no i nie ma muskowych algorytmów, usuawnia profili, śledzenia ani reklam.
@wolnoscwkieszeni@mastodon.com.pl @wolnoscwkieszeni@wolnoscwkieszeni.pl no nieeee, pliiis nie porównuj żadnej instancji fedi do xtera, nie równajmy w dół 😉
…szło mi tylko o to, żeby np. nowy user nie miał smuteczku i nie zniechęcił się całkiem,
gdyby po zarejestrowaniu się dzięki polecajce na polsocial,
któregoś dnia stwierdził że nagle nie może wejść i nie wiadomo czemu i nie wiadomo jak długo.
i cały misterny plan fpizdu 😉
…z polskich widziałam też że ludzie polecają wspaniały eu.
@Barbara_Sliwinska @wolnoscwkieszeni@wolnoscwkieszeni.pl Ja też miałem smuteczek w związku z problemami pol.social, więc się przeniosłem na MCP.
Spójrz na to z drugiej strony: nowy użytkownik nauczy się co to są przenosiny, jedna z najwiekszych zalet wynikających z decentralizacji 😉
@wolnoscwkieszeni czy Ty tu usiłujesz zareklamować mastodona ? 😆
@Vimes @wolnoscwkieszeni@wolnoscwkieszeni.pl Tak, dokładnie 😛 A tak na poważnie, to zdarzają się użytkownicy, którzy wchodzą na bloga poprzez wyszukiwarkę, czy inne sposoby i nie znają jeszcze Mastodona.
Jeden nawet się do mnie odezwał, więc chciałem mu wysłać jakiś prosty poradnik. A że nie znalazłem, to postanowiłem napisać samemu.
Od Was jako użytkowników Mastodona z kolei liczę na konstruktywną krytykę 😉
@wolnoscwkieszeni nie, nie z takim podejściem.
Jeżeli nawet by się stało, że nagle powstanie więcej serwerów, więcej osób tutaj ściągnie, to skończy się na blokowaniu tych którzy nie mają poglądów jak większość.
Artykuł w optymistycznym tonie, jak powstające podczas boomu Mastodona i exodusu z Twittera sprzed paru lat, gdy Elon Musk kupił ten ostatni serwis. Od tego czasu wiemy więcej o wynikach eksperymentu i… wiemy, że kolejny raz (identi.ca, Diaspora) się nie udało. Liczba kont pomału rośnie, ale liczba aktywnych kont (i serwerów) Mastodona systematycznie spada od boomu na początku 2023 (źródło: https://mastodon-analytics.com/ ).
Jeśli chodzi o większy pluralizm, niezależność czy odporność na cenzurę to trudno powiedzieć, by była większa, skoro jakiś czas temu jeden z popularnych polskich serwerów, 101010.pl, był dodawany na czarne listy i blokowany pod fałszywymi zarzutami, tylko dlatego, że moderatorzy nie usunęli jednego kontrowersyjnego wpisu jednego z użytkowników. Podobna sytuacja, czyli wymuszenie usunięcia wpisu miało miejsce niedawno, z tą różnicą, że tym razem moderacja się ugięła i wpis został usunięty. O tym przypadku cenzury można przeczytać w tym wątku https://mastodon.online/@kat@mastodon.com.pl/115617576101094879 Jest tam też link do oryginalnej treści, zamieszczony w innym miejscu. Dyktatura głośniejszych (bo nawet nie większości) to nie demokracja.
Nazywanie pol.social dobrze zaopiekowanym i moderowanym serwerem to żart? Serwer w tym roku miał długie okresy niedostępności, większość aktywnych użytkowników już się przeniosła na inne instancje. Na samym serwerze regularnie pojawia się rosyjska propaganda i niespecjalnie widać zainteresowanie administratorów/moderatorów tym faktem. Konta działają tygodniami.
Żeby oddać sprawiedliwość – sam korzystam z Mastodona. Nawiązując do analogii z wpisu: jeśli korzystasz z Linuksa na desktopie, to możesz dać tej sieci szansę. 😉
Nie chciałem skreślać pol.social tylko z tego powodu, że miał problemy z dostępnością. Jednak jak widzę w dalszym ciągu ma problemy z moderacją. W takim razie z bólem serca tymczasowo usuwam z polecanych.
Co do pluralizmu i niezależności. Nie ma idealnych rozwiązań, Mastodon też ma swoje wady. Uważam jednak że i tak jest najlepszą opcją z pośród dostępnych sieci społecznościowych. Ponadto moim zdaniem problemy z pluralizmem zaczną stopniowo zanikać wraz ze wzrostem popularności Mastodona.